Moje miejsce na ziemi
Program własny ścieżki edukacja regionalna – dziedzictwo kulturowe w regionie
O programie
Reformy społeczno – polityczne i administracyjna po roku 1989 stworzyły podmiotom działającym na terenie gminy możliwość kreowania polityki regionalnej. Jednym z najważniejszych zadań stało się przygotowanie młodzieży i dzieci do życia w swoim środowisku lokalnym oraz rozwój ich zdolności adaptacyjnych do zaistniałych zmian. Edukacja regionalna pozwala młodym ludziom poznać własne korzenie, tradycje i historię świata im najbliższego, by w ten sposób odnaleźli drogę do wspólnoty ogólnonarodowej i europejskiej.
Zapisane w Podstawie programowej cele edukacyjne, zadania szkoły oraz treści nauczania ścieżek edukacyjnych są tylko pewnymi wytycznymi, które zmuszają nauczyciela do stworzenia własnego programu autorskiego. Program taki jest zawsze swego rodzaju wizytówką nauczyciela, ponieważ prezentuje w nim swoją osobowość, swój własny sposób widzenia świata i problemów edukacyjnych.
Przedstawiony przeze mnie program jest zapisem działań poznawczych uczniów, które zakładają bardzo często odejście od systemu klasowo – lekcyjnego, zmuszają dzieci do ciągłych poszukiwań i badań.
Główną ideą programu jest odejście od encyklopedycznego przekazu wiadomości. Wiedza ucznia powinna mieć charakter funkcjonalny i prowadzić do umiejętności wyszukiwania i doboru informacji, jak również kształtować samodzielność, logiczne myślenie i nawyk samokształcenia.
Bardzo
ważny jest aspekt wychowawczy prezentowanego programu. Dziecko jest wrażliwe na
piękno otoczenia, dlatego powinno uczyć się kochać to, co jest mu szczególnie
bliskie.
Ukazanie dzieciom tego, co w ich regionie- " małej ojczyźnie" jest piękne,
ciekawe, godne zainteresowania, to najprostszy sposób pozwalający rozbudzić więź
z miastem, regionem, ich tradycjami, wzbudzić przywiązanie i miłość do ziemi
rodzinnej.
Podejmując działania zapisane w programie ułatwimy dziecku poszukiwanie i rozumienie swojego miejsca i roli w społeczeństwie oraz budowanie więzi emocjonalnej z regionem i dumy z jego osiągnięć.
By w pełni realizować cele programu i stosować efektywnie zapisane procedury niezbędna jest współpraca wszystkich nauczycieli oraz współdziałanie z instytucjami działającymi na terenie gminy.
Program przeznaczony jest do realizacji w Szkole Podstawowej im. Władysława Szafera w Żarkach w II etapie edukacyjnym.
Program niniejszy został sformułowany w oparciu o Podstawę programową kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych i jest zgodny z dokumentami MEN "Dziedzictwo kulturowe w regionie", ustawą o Systemie Oświaty oraz Programem Wychowawczym SP im. Wł. Szafera w Żarkach.
Cele ogólne
Poznanie najbliższego środowiska i specyfiki swojego regionu
Rozwijanie wartości rodzinnych związanych z wartościami kulturowymi
Rozwijanie postaw patriotycznych związanych z kulturą regionalną
Rozwijanie wiedzy o kulturze własnego regionu i jej związkach z kulturą narodową
Kontakt ze środowiskiem lokalnym i regionalnym w celu wytworzenia bliskich więzi i zrozumienia różnorakich przynależności człowieka
Ugruntowanie poczucia tożsamości narodowej przez rozwój tożsamości regionalnej
Rozwijanie wiedzy o historii regionu w powiązaniu z tradycjami własnej rodziny
Cele szczegółowe
Uczeń zna:
historię swojej rodziny, szkoły, miasta
zabytki, zakłady pracy, ośrodki kultury na terenie gminy
biografie osób zasłużonych dla regionu
podział administracyjny gminy i powiatu
Uczeń potrafi:
opowiedzieć o tradycjach i kulturze swojej rodziny
wyróżnić charakterystyczne zwyczaje, obyczaje i obrzędy
opowiedzieć legendy i podania związane z regionem
wytłumaczyć pochodzenie nazw własnych topograficznych i etymologię niektórych nazwisk
opisać herb swojego miasta
przygotować inscenizację legendy, obyczaju, obrzędu
wykonać mapkę tras turystycznych, drzewo genealogiczne
napisać artykuł do gazetki, przeprowadzić wywiad z ciekawą osobą
opisać dzieła sztuki ludowej i zabytki
przeprowadzić wywiad z twórcą ludowym i inną osobą w celu uzyskania informacji o specyfice swojego regionu
Przewidywane efekty końcowe
Uczeń powinien:
posiąść podstawową wiedzę o regionie, określić położenie geograficzne swojej rodzinnej miejscowości
znać ważniejsze daty i wydarzenia historyczne związane z naszym regionem
wymienić i opisać zabytki znajdujące się w gminie i regionie
znać regionalne święta, zwyczaje i obrzędy
dostrzegać wpływ wartości związanych z kulturą regionu na życie poszczególnych ludzi;
prezentować wybitne postacie naszego regionu i podejmować próbę oceny ich dokonań;
przedstawiać sytuację ludności lokalnej w walce o odzyskanie niepodległości;
wyszukiwać pozapodręcznikowe źródła wiedzy regionalnej (pamiątki rodzinne, pocztówki, prasa, albumy, filmy, sztuki teatralne, literatura) oraz na ich podstawie przygotowywać informacje na określony temat;
- podczas prezentowania własnego regionu, jego walorów i cech wyróżniających stosować różnorodne techniki;
działać na rzecz ochrony regionalnego dziedzictwa kulturowego i brać udział w lokalnych inicjatywach kulturalnych
rozpoznawać cechy charakteryzujące region (tańce, śpiew, stroje, tradycje itp.);
świadomie i aktywnie uczestniczyć w życiu wspólnoty lokalnej, w zachowaniu i pomnażaniu dziedzictwa kulturowego;
odczytywać związki łączące tradycję rodzinną i kształtować poczucie więzi ze społecznością lokalną i regionem;
budować wypowiedzi z perspektywy świadka i uczestnika wydarzeń.
Dział |
Treści nauczania |
Cele edukacyjne |
Osiągnięcia; uczeń potrafi: |
Tematy |
Procedury osiągania celów |
Przedmiot |
|
1 |
Najbliższe otoczenie domu rodzinnego, sąsiedztwa i szkoły. |
- rozbudzanie zainteresowania swoim najbliższym otoczeniem - wyrabianie poczucia wspólnoty - budzenie szacunku do osób starszych, przeszłych pokoleń, których dokonania przetrwały do dziś |
- przeprowadzić wywiad - zebrać informacje na temat swojego miasta - wykonać drzewo genealogiczne swojej rodziny ilustrujące związki przodków z Żarkami - opisać w dowolnej formie spostrzeżenia na temat swojego najbliższego otoczenia - zredagować ciekawy opis
- wykonać plan miasta |
1. .Ja i mój świat.
2. Moja droga do szkoły |
- wywiad ze starszymi mieszkańcami - oglądanie pamiątek rodzinnych - wykonanie zdjęć i albumów - udział w konkursie literackim Ja i mój świat - wydanie specjalnego numeru gazetki Notes poświęconego pracom konkursowym ( teksty dzieci są znakomitym źródłem informacji o ich potrzebach i sposobach przeżywania otaczającej ich rzeczywistości ) - opis drogi do szkoły z uwzględnieniem najciekawszych miejsc, podkreśleniem walorów turystycznych niektórych obiektów - wykonanie planu miasta z zaznaczoną trasą |
- język polski - historia - sztuka |
|
2 |
Charakterystyka geograficzna regionu. |
- zapoznanie z położeniem geograficznym Żarek - zapoznanie z fauną i florą gminy Żarki i Wyżyny Krakowsko - Częstochowskiej |
- pokazać na mapie Żarki - scharakteryzować środowisko przyrodnicze gminy - wymienić charakterystyczne elementy świata przyrody: np. ostańce - rozpoznawać rośliny i zwierzęta chronione - podać argumenty przemawiające za potrzebą ochrony skarbów przyrody - wymienić najbardziej atrakcyjne miejsca: Leśniów, Przewodziszowice, okoliczne skałki i wzniesienia... - zaplanować szlak turystyczny
|
2. Położenie i warunki naturalne gminy Żarki.
3. Chrońmy naszą przyrodę.
4. Walory turystyczne ziemi żareckiej. |
- praca z mapą - wyszukiwanie danych w Internecie - wycieczki
- stworzenie albumu roślin i zwierząt chronionych i charakterystycznych dla Jury - opracowanie listy roślin uprawianych w regionie dawniej i dziś
- sporządzanie planów tras rowerowych, turystycznych - tworzenie folderów - tworzenie strony internetowej z reklamowaniem wybranych miejsc - rekonesans po najbliższej okolicy: Złoty Potok, Czatachowa, Zaborze |
- przyroda - informatyka - sztuka - j. polski |
|
3. |
Charakterystyka kulturowa regionu. |
- ukazywanie odrębności regionu, elementów wpływających na dawną tradycje i kulturę - uświadomienie związku kulturowego Żarek z dziedzictwem regionu częstochowskiego i kraju - kształtowanie tolerancji w stosunku do innych narodowości |
- zbierać informacje o kulturze i sztuce Żarek
- przeprowadzić wywiad z ekspertem np. dyr. Biblioteki Miejskiej, kronikarzem dziejów Żarek, p. H. Rakowskim.
- wskazać instytucje powołane do zaspakajania niematerialnych potrzeb człowieka
- wymienić nazwiska i podać zasługi osób związanych z kulturą
- zaplanować trasę wycieczki ukazującą walory krajobrazowe gminy
- w atrakcyjnej formie przedstawić najbardziej charakterystyczne elementy kulturowego krajobrazu Żarek: kirkut, Leśniów, targ, stodoły na Targowicy, tradycję szewską
- wymienić imprezy kulturalne odbywające się na terenie gminy |
5. Zbieramy informacje na temat Żarek.
6. W klasztorze paulinów.
7. Żarki – miasteczko szewców
8. Na żareckim targu.
9. Przy szabasowych świecach.
|
- zbieranie informacji w Bibliotece Miejskiej n/t lokalnych wydawnictw - opis bibliograficzny wydawnictw poświęconych Żarkom - wykonanie albumu zabytków Żarek - wystawa poświęcona pięknu żareckiego krajobrazu
- wywiad z ojcem paulinem n/t roli Leśniowa w życiu regionu - lektura wydawnictw poświęconych klasztorowi - udział w koncercie pieśni wykonywanych przez chór paulinów
- opracowanie słowniczka tematycznego: klasztor, sanktuarium, zakon, habit, klauzura... - zestawienie najważniejszych zawodów występujących na terenie gminy - referat na temat historii rzemiosła - wycieczka do zakładu szewskiego, w którym praca odbywa się metodami tradycyjnymi - słowniczek wyrazów związanych z szewstwem
- fotoreportaż z targu - wywiad np. z p. J. Plesińską, której rodzina zajmuje się wypiekiem i sprzedażą tatarczucha – regionalnej odmiany chleba
- wywiad ze starszymi mieszkańcami n/t udziału ludności żydowskiej w kształtowaniu wizerunku miasteczka - rejestr zabytków pochodzenia żydowskiego: bożnica, kirkut, kamieniczki w rynku - słowniczek wyrazów związanych z kulturą żydowską - opis zwyczajów i obrzędów
|
- j. polski - historia - przyroda - religia
|
|
4. |
Główne symbole regionalne. |
- uzmysłowienie dzieciom, że krzyż jest najważniejszym symbolem łączącym nasze miasteczko z krajem i tradycją europejską - kształtowanie postawy szacunku do herbu jako znaku regionalnego świadczącego o odrębności i świetnej przeszłości miasta - kształtowanie postawy szacunku do znaków ludności żydowskiej jako odrębnej kulturowo i religijnie grupy narodowościowej |
- opisać herb - wykonać zdjęcia wybranych tematycznie obiektów - zaplanować wycieczkę na cmentarz parafialny i cmentarz żydowski |
10. Jakie symbole i znaki odnajdujemy w naszym miasteczku?
|
- opis herbu Żarek - wykonanie plastyczne herbu - zdjęcia przydrożnych krzyży i kapliczek - zdjęcia pomników na cmentarzu żydowskim - omówienie znaczenia sztandarów ( szkoły, straży pożarnej ) w życiu społeczności lokalnej |
- sztuka - historia - j. polski - godz. z wych.
|
|
5. |
Język regionu, gwara i nazewnictwo. |
- uświadomienie wartości zachowanych w języku: informacji o przeszłości i tradycji miasta - uświadomienie ciągłości kultury w historii państwa polskiego
- podkreślenie roli gwary jako skarbnicy wiedzy o języku |
- opracować spis najczęściej używanych nazw regionalnych - wyjaśnić etymologię nazwy Żarki - wyjaśnić etymologię swojego nazwiska i nazwy dzielnicy, w której mieszka - sporządzić słowniczek wyrazów gwarowych |
11. Jakie informacje zawarte są w języku naszych przodków? |
- zebranie charakterystycznego nazewnictwa: nazwiska, przydomki, przezwiska, nazwy topograficzne - wyjaśnienie etymologii nazwy Żarki - opracowanie słownika zwrotów i wyrażeń istniejących dawniej i używanych dziś
- praca ze słownikiem etymologicznym - wywiady ze starszymi mieszkańcami |
- j. polski - historia - przyroda |
|
6. |
Historia regionu i jej związek z historią i tradycją własnej rodziny. |
- zainteresowanie przeszłością - kształtowanie świadomej postawy patriotycznej motywującej do odpowiedzialnego uczestnictwa w życiu wspólnoty lokalnej - rozwijanie poczucia przynależności do społeczności lokalnej |
- opracować kalendarium ważniejszych wydarzeń z historii Żarek i Leśniowa
- zaprezentować scenkę opartą na faktach z lokalnych źródeł historycznych
- przedstawić w formie fotoreportażu ślady przeszłości
- opowiedzieć o ważnych wydarzeniach z historii miasta
- wymienić postacie zasłużone dla historii
- podać argumenty za potrzebą tolerancji w stosunkach między dwoma narodowościami żyjącymi na wspólnym terenie
|
12. Historia mojej miejscowości.
13. Historia Leśniowa.
14. Żarki – miasteczko dwóch nacji.
15. Co wiem o przeszłości swojej szkoły? |
- sporządzenie bibliografii wydawnictw poświęconych historii miasta - udział w konkursie historycznym Czy znasz przeszłość Żarek? - wywiady ze starszymi mieszkańcami - wycieczka: oglądanie najstarszych budynków, zabytków, pomników, cmentarzy - opracowanie historii kościoła parafialnego - wykonanie fotografii, prac plastycznych różnymi technikami - opracowanie prezentacji multimedialnej poświęconej przeszłości Żarek
- wywiad z ojcami paulinami na temat historii zakonu i cudownej figurki Matki Boskiej Leśniowskiej - czytanie fragmentów Kroniki Klasztoru w Leśniowie - wycieczka - referat na temat historii żareckich Żydów - spotkanie ze starszym mieszkańcem pamiętającym okres przedwojenny
- wywiad n/t losu Żydów w czasie II wojny światowej - opowiadanie: Dzieje Medalu Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata
- zredagowanie biografii Wł. Szafera, patrona szkoły i Z. Woźniaka, zamordowanego w Katyniu kierownika szkoły - zorganizowanie wystawy fotografii szkolnej z dawnych lat - spotkania z emerytowanymi nauczycielami - opracowanie kalendarium ważniejszych wydarzeń - udział w konkursie literackim: Szkoła moich marzeń - opracowanie specjalnego wydania gazetki Notes poświęconego historii szkoły |
- język polski - historia - sztuka - religia |
|
7. |
Lokalne i regionalne tradycje, święta, obyczaje i zwyczaje. |
- ukazywanie roli tradycji we wzmacnianiu więzi rodzinnych, lokalnych i zachowaniu ciągłości kultury narodowej - uświadomienie, że sięganie do korzeni, poznawanie kultury przodków pomaga w zrozumieniu wielu problemów współczesności - rozbudzanie pasji kolekcjonerskiej - ugruntowanie przekonania, że historia małej ojczyzny jest integralną częścią historii kraju |
- podać przykłady tradycji i zwyczajów zachowanych w domu rodzinnym i miejscu zamieszkania - podać przykłady przedmiotów używanych dawniej - opisać lub narysować regionalny strój ludowy
- wykazać potrzebę utrzymywania tradycji i zwyczajów - wymienić typowo żareckie potrawy: żurek, pieczonki, chleb tatarczuch - napisać do gazetki Notes sprawozdanie z przebiegu wybranej uroczystości kościelnej lub świeckiej np. z procesji Bożego Ciała, obchodów Dni Żarek... - wyjaśnić podstawowe terminy związane z obyczajowością lokalną: jasełka, herody, zapusty, pisanki...
|
16. O tym, co nas odróżnia od innych.
17. Na odpuście w Leśniowie. |
- prezentowanie scenek przedstawiających miejscowe obyczaje - zbieranie informacji od osób znających lokalną obyczajowość ( np. J. Kot, p. H. Rakowskiego ) - wycieczka do Muzeum Częstochowskiego, Muzeum Chleba w Tarnowskich Górach i udział w lekcji muzealnej
- obserwacje bezpośrednie starych sprzętów, innych przedmiotów zasługujących na miano eksponatów muzealnych i porównanie ich z podobnymi w Muzeum Częstochowskim - opracowanie zbioru pieśni weselnych, obrzędowych, przyśpiewek, przysłów - zebranie przepowiedni, wierzeń, wróżb - opracowanie scenariusza akademii z okazji święta 3 Maja, Święta Niepodległości, rocznicy wybuchu II wojny światowej z wykorzystaniem źródeł lokalnych - sprawozdanie z przeglądu Herody i gminnych dożynek - udział w drodze krzyżowej w Wielki Piątek ( Leśniów – Żarki )
- fotoreportaż z odpustu i prezentacja go na stronach internetowych szkoły - wywiad z osobą przybyłą do Leśniowa z innej części Polski na temat postrzegania uroków tego miejsca - opowiadanie o tradycji pielgrzymkowej
|
- j. polski - historia - przyroda - religia - sztuka |
|
8. |
Miejscowe podania i folklor. |
- wprowadzanie uczniów do aktywnego uczestnictwa w kulturze wspólnoty lokalnej
|
- opowiedzieć legendy związane z Żarkami
- napisać scenariusz przedstawienia na podstawie legendy - zredagować tekst do gazetki Notes dotyczący zwyczajów i obyczajów żareckich
- zorganizować spotkanie z twórcą ludowym - podać cechy sztuki ludowej - opisać wybrany eksponat z muzeum etnograficznego w Częstochowie - podać przykłady lokalnych przysłów, wróżb, przyśpiewek |
18. Jurajskie legendy.
19. Sztuka ludowa .
|
- opracowanie literackie podań przekazywanych ustnie
- stworzenie scenariusza przedstawienia opartego na podstawie legendy np. Historia leśniowskiego źródełka - opracowanie jednego motywu obecnego w lokalnych legendach np. Diabeł w legendach ziemi jurajskiej
- organizowanie spotkań z ciekawymi ludźmi np. p. J. Kot, p. H. Rakowskim - zorganizowanie spotkania z twórcą ludowym np. znaną hafciarką – p. J. Kot, malarką – p. A. Jastrząb, rzeźbiarzem – p. J. Ochockim - organizowanie imprez z udziałem zespołów folklorystycznych Ani, Ani, Kłos, Wysoczanki - tworzenie izby regionalnej - wytwarzanie prostych form sztuki ludowej: hafty, pisanki, stroiki, rzeźby, obrazy, szopki |
- j. polski - historia - przyroda - sztuka |
|
9. |
Sylwetki osób zasłużonych dla środowiska lokalnego, regionu, kraju. |
- rozwijanie postaw patriotycznych związanych ze znajomością dokonań swoich przodków - uświadomienie uczniom pięknej idei: Ojczyzna to ziemia i groby, narody tracąc pamięć, tracą życie - uczenie umiejętności nawiązywania kontaktu ze środowiskiem lokalnym w celu wytwarzania bliskich więzi i zrozumienia różnych ról społecznych
|
- zredagować notkę biograficzną - zabrać głos w dyskusji
- wymienić osoby zasłużone dla historii Żarek i mające największy wpływ na współczesne oblicze miasta - zorganizować spotkanie z urzędnikiem samorządowym - przedstawić własną koncepcję rozwoju Żarek |
20. Cześć ich pamięci.
21. Oni tworzą oblicze naszego miasta.
|
- redagowanie notek biograficznych ludzi zasłużonych dla miasta np. P. Steinkellera, Wł. Opolczyka, Z. Woźniaka K. Kustrzyńskiego, kolejnych właścicieli Żarek - rejestr pomników, grobów, tablic pamiątkowych ludzi zasłużonych dla ziemi żareckiej - dyskusja n/t Czyn patriotyczny naszych przodków - składanie kwiatów w miejscach spoczynku bojowników o wolność z okazji rocznic i świąt - wywiad z burmistrzem n/t perspektyw rozwoju miasta - spotkanie z radnym - dyskusja o roli elity intelektualnej w życiu społeczności lokalnej: zadania dyrektorów szkół i placówek kulturalnych, księży, nauczycieli, twórców i animatorów kultury |
- j. polski - historia - religia - sztuka - godz. z wych. |
|
10. |
Polska w Europie. |
- uczenie istnienia w kulturze regionalnej, ogólnonarodowej i europejskiej tak, by stawała się wewnętrzną i osobistą własnością dziecka - umacnianie wiary dziecka we własne siły i w zdolność osiągania wartościowych i trudnych celów
|
- wskazać podobieństwa i różnice: Żarki – inne miasta w Polsce, Europie - przedstawić w pracy wykonanej dowolną techniką swoją wizję przyszłości Żarek - zaplanować swój własny rozwój intelektualny w kontekście wyboru zawodu i dalszej drogi życiowej |
22. Żarki w zjednoczonej Europie
|
- porównanie naszego regionu z podobnymi w Europie - wykonanie folderu z myślą o turystach z zagranicy - napisanie prac na konkurs literacki Gdy będę dorosły... - wykonanie prac plastycznych na konkurs Moje miasto za 50 lat |
- j. polski - historia - przyroda - sztuka - godz. z wych. |
|