WADY POSTAWY – KONIECZNOŚĆ WCZESNEGO KORYGOWANIA
Bardzo ważna dla prawidłowego funkcjonowania nie tylko umysłu ale i ciała jest
gimnastyka. Te dzieci, które w sferze ruchu mają problemy, lub też posiadają
jakąś wadę postawy mogą uczestniczyć w zajęciach z gimnastyki korekcyjnej. Przez
postawę wadliwą rozumiemy taką, w której na skutek wystąpienia wady doszło do
deformacji w ukształtowaniu kręgosłupa, klatki piersiowej, miednicy, kończyn
dolnych czy stóp. Często, zwłaszcza na początku, zmiany te nie muszą być
utrwalone.
Najczęściej występujące u dzieci wady postawy:
- PLECY WKLĘSLE (hiperlordoza)
- PLECY OKRĄGLE (hiperkifoza)
- BOCZNE SKRZYWIENIE KREGOSŁUPA (skolioza)
- KOŚLAWOŚĆ KOLAN
- STOPA PŁASKA
- STOPA KOŚLAWA
POSTAWA jest to pozycja, jaką przyjmuje człowiek stojąc swobodnie. Prawidłowa
postawa charakteryzuje się następującymi cechami:
- prostym ustawieniem głowy,
- fizjologicznym wygięciem kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej oraz prostym
kręgosłupem w płaszczyźnie czołowej,
- dobrze wysklepiona klatka piersiowa,
- dobrze podparta miednica na głowach kości udowej,
- prostymi kończynami dolnymi i prawidłowymi sklepieniami stopy.
SKĄD SIĘ BIORĄ WADY POSTAWY ?
Z uwagi na przyczyny powstawania wady postawy możemy podzielić na dwie grupy:
wady wrodzone i wady nabyte.
1. Wady wrodzone.
Są to nieprawidłowości w układzie kostnym czy mięśniowym powstałe w okresie
płodowym.
Najczęstsze z nich to: wady wrodzone klatki piersiowej i kręgosłupa np.: klatka
piersiowa lejkowata czyli szewska, dodatkowe kręgi, dodatkowe żebra, zrosty
kręgów, kręgozmyk, wrodzony kręcz szyi; wady wrodzone w obrębie kończyn dolnych
i stóp np.: wrodzone zwichnięcie stawu biodrowego, asymetria długości kończyn,
wady stóp (stopa wydrążona, stopa końsko - szpotawa, stopa piętowa, stopa
szpotawa, stopa końska, stopa plaska , stopa płasko - koślawa); wady wrodzone
mięśni np.: wrodzona atonia mięśniowa, postępujący zanik mięśni itp.
2. Wady nabyte
Należą do nich wady powstałe na skutek przebytych chorób - wady rozwojowe oraz
wady, które powstały na skutek zaburzenia nawyku prawidłowej postawy ciała -
wady nawykowe.
- wady nabyte rozwojowe powstają najczęściej w wyniku chorób: krzywicy, gruźlicy
i choroby Scheuermanna,
- wady nabyte albo czynnościowe powstają w wyniku działania na nasz organizm
różnorodnych czynników:
a. środowiskowych:
-siedzący tryb życia , zbyt mała ilość ruchu zwłaszcza na świeżym powietrzu,
- niewłaściwe obuwie i ubiór,
- nieodpowiednie noszenie teczki z książkami,
- niedostosowanie ławki szkolnej lub stanowiska pracy do warunków fizycznych
dziecka i pracownika,
- złe oświetlenie,
- zła odległość od tablicy w szkole,
- złe warunki bytowe i higieniczne jak niedożywienie, zmęczenie, brak snu,
b. morfologicznych:
- zaburzenie napięcia mięśni powstałe na skutek choroby lub przemęczenia (np.
siedząca praca w pochylonej pozycji lub długotrwałe stanie z pochyleniem
tułowia),
c. fizjologicznych:
- zaburzenia czucia głębokiego, wady wzroku lub słuchu mogą utrwalać nawyk
nieprawidłowego ustawienie ciała np.
krótkowzroczność bądź ubytki w polu widzenia lub jednostronna wada słuchu bywają
przyczyną asymetrycznego trzymania
głowy.
Większość nawykowych wad powstaje w okresach najszybszego wzrostu dziecka, a
więc miedzy 6 a 24 miesiącem życia oraz
między 5 - 8 oraz 11 - 14 rokiem.
WSKAZANIA I PRZECIWWSKAZANIA
CO ROBIĆ? LEKARSTWEM - RUCH I CWICZENIA
Można śmiało powiedzieć, że jedynym lekarstwem w zapobieganiu i leczeniu wad
postawy jest wysiłek fizyczny i specjalistyczne ćwiczenia, dobrane odpowiednio
do rodzaju zaburzenia. Tylko w bardzo zaawansowanych wadach postawy i o dużym
stopniu zmian, stosuje się leczenie operacyjne lub za pomocą gorsetów. Jednak i
w tych przypadkach ćwiczenia fizyczne są niezbędnym uzupełnieniem procesu
leczenia. Dodatkowo, ćwiczenia pod okiem specjalisty nie mają negatywnych
działań ubocznych.
Aby ćwiczenia korekcyjne mogły przynieść spodziewany efekt należy wykonywać je
systematycznie: w szkole na zajęciach
gimnastyki korekcyjnej - dwa razy w tygodniu i w domu - codziennie wyuczony
zestaw, pod kontrolą przeszkolonego rodzica.
Niezbędna jest także ścisła współpraca rodziców dziecka z prowadzącym ćwiczenia,
przestrzeganie wskazań i przeciwwskazań, dostosowanie warunków życia dziecka do
wymogów higieny pracy i odpoczynku. Wskazane jest również konsultowanie się z
lekarzem ortopedą lub rehabilitantem (fizjoterapeuta).
Wady postawy
Wskazania i przeciwwskazania
Boczne skrzywienie kręgosłupa (skolioza)
Niektóre skutki nie leczonej skoliozy:
- nieodwracalne zniekształcenie kręgosłupa, miednicy i klatki piersiowej
(zmniejszenie pojemności płuc), powstawanie
garbu żebrowego - często kompleks psychiczny, zaburzenie czynności narządów
wewnętrznych (głównie płuc i serca), zaburzenie wzrostu, bóle korzonków,
zmniejszenie sprawności fizycznej. Przeciwwskazania w zależności od stopnia
zaawansowania: często powtarzające się skoki, długotrwałe biegi, mostki i
przewroty, stanie na rękach i głowie, podnoszenie ciężarów, nie należy niemowlę
zbyt wcześnie sądząć, ani stawiać na nogi.
Wskazania: niemowlęta układać do spania na brzuchu, ćwiczenia korekcyjne w
przedszkolu i w szkole pod opieką
specjalisty, kontrole u lekarza ortopedy, pływanie stylem klasycznym na brzuchu
i na grzbiecie pod opieka specjalisty,
jazda na rowerze - siodełko powinno być opuszczone jak najniżej i jak najwyżej
podniesiona kierownica celem
wyprostowanego ustawienia tułowia, łyżwiarstwo, narciarstwo, stała kontrola
korekcji i utrzymywania prawidłowej
postawy ciała w ciągu dnia, siedzenia w ławce, podczas posiłków itd., wykonywać
odpowiednie ćwiczenia domowe
zalecane przez specjalistę, codziennie w obecności rodzica.
Plecy okrągłe:
Skutki: ograniczona ruchomość klatki piersiowej, zmniejszona wydolność
organizmu. Przeciwwskazania: stanie na
rękach, głowie, przewroty, kołyski. Wskazania: najkorzystniejsze pływanie na
grzbiecie, najlepiej pod okiem specjalisty (pływanie korekcyjne), leżenie na
plecach - pozycja wypoczynkowa, gimnastyka korekcyjna pod okiem specjalisty,
zestaw ćwiczeń domowych, stała kontrola ortopedy.
Plecy wklęsłe (lordoza):
Skutki: zaburzenia w miesiączkowaniu, chroniczne zaparcia, dyskopatia.
Przeciwwskazania: stanie na rękach, głowie,
mostki.
Wskazania: pływanie korekcyjne, gimnastyka korekcyjna, narciarstwo, łyżwiarstwo,
jazda na rowerze, kontrola
ortopedyczna, wzmocnienie dolnej części kręgosłupa i mięśni brzucha - ćwiczenia
domowe.
Kolana koślawe:
Skutki: płaskostopie, niewydolność chodu.
Przeciwwskazania: długie przebywanie w pozycji stojącej, unikanie rozkroku,
unikanie otyłości, siad klęczny.
Wskazania: odpowiednie ćwiczenia korekcyjne, pływanie korekcyjne.
Stopa (pięta) koślawa:
Skutki: płaskostopie, niewydolność chodu.
Przeciwwskazania: długie przebywanie w pozycji stojącej, unikanie rozkroku,
unikanie otyłości, siad klęczny.
Wskazania: odpowiednie ćwiczenia korekcyjne, pływanie korekcyjne, wkładki lub
obuwie ortopedyczne.
Stopa plaska:
Skutki: niewydolność chodu, bóle kończyn dolnych i głowy.
Przeciwwskazania: długie przebywanie w pozycji stojącej, unikanie rozkroku,
unikanie otyłości, siad klęczny.
Wskazania: odpowiednie ćwiczenia korekcyjne, pływanie korekcyjne, bieganie na
boso, wkładki lub obuwie
ortopedyczne.
INNE ZALECENIA DLA RODZICÓW:
- nie należy prowadzić dziecka ciągle za ta sama rękę,
- przestrzegać racjonalnego odżywiania,
- dopasować ubranie dziecka do zajęć w pomieszczeniu i na powietrzu,
- obuwie dopasowane do wielkości stopy o twardej, elastycznej podeszwie,
szerokim obcasie, zaokrąglonych czubkach i usztywnionej kostce,
- stwarzanie możliwości dużej ilości ruchu (pływanie jest najbardziej optymalnym
sportem: dotlenia, odciąża
kręgosłup, koryguje postawę),
- dostosowanie mebli używanych przez dziecko do jego wzrostu, głównie krzesełka
i stolika do funkcji jedzenia, zabaw
i odrabiania lekcji,
- dziecko powinno spać na średnio twardym posłaniu, na plecach lub brzuchu, z
maleńkim Jaśkiem pod głowa,
- nie powinno bawić się lub odrabiać lekcji przy okrągłym stole, powoduje to
ucisk na klatkę piersiowa lub skrzywienie
boczne,
- nie powinno siadać na jednej podkurczonej nodze.
Obowiązującą zasadą przy odrabianiu lekcji jest zmienność pozycji. Lekcje ustne
można przygotowywać w pozycji
leżąc na brzuchu lub w pozycji klęcznej z podparciem na przedramionach,
- dziecko z koślawymi kolanami powinno unikać siadu klęcznego z rozstawionymi
piętami, zaś z kolanami szpotawymi
unikać siadu skrzyżnego,
- rodzice nie powinni wyręczać dziecka w noszeniu tornistra, tylko pilnować czy
jest prawidłowo noszony i sprawdzać
długość pasków i regulować je szczególnie w okresie przejściowym z jesieni na
zimę oraz z zimy na wiosnę.
ZESTAW KOREKCYJNYCH ĆWICZEŃ DOMOWYCH
PRZECIW SKOLIOZIE (BOCZNEMU SKRZYWIENIU KRĘGOSŁUPA)
Dla dzieci 7 – 13 lat
• Stanie z taboretem, krzesłem, RR w górę – wdech. Siad na taborecik.
Skłon tułowia w przód, RR w dół – powolny wydech- taboret, krzesło.
• Leżenie przodem, unoszenie RR z laską w górę, wytrzymać. Ułożenie laski
kanarku; wytrzymać i powrót do leżenia przodem. NN lekko uniesione w górę, palce
obciągnięte, pośladki ściągnięte, wzrok skierowany na podłogę – laska, skakanka,
koc.
• Klęk podparty (dłonie skierowane palcami do wewnątrz) – wdech. Ugiąć RR w
łokciach, unieść prostą N w górę, palce obciągnięte-wydech. Powrót do pozycji
wyjściowej, zmiana N.
• Leżenie przodem na stole, RR trzymają krawędź stołu z boku. Unoszenie NN z
piłką trzymaną między stopami nie wyżej niż do poziomu stołu. Ułożenie stóp w
zależności od ich budowy. Koc podłożony pod miednicą – stół, koc, piłka
siatkowa, piłka nożna, jasiek.
• Pozycja wypoczynkowa. Leżenie tyłem, NN swobodnie ugięte w kolanach, oparte
stopami o podłoże, RR ułożone pod głową, łokcie przylegają do podłoża. Ułożenie
ciała w osi.
• Siad ugięty. NN ułożone pod szafą, RR ugięte w łokciach ( w przybliżeniu kąt
prosty). Opady tułowia w tył. NN może przytrzymać druga osoba – szafa.
• Siad klęczny. RR ugięte w łokciach ( kąt prosty). Skłon w przód, dalekie
wysuniecie RR po podłożu, głowa schowana między RR. Powrót do siadu klęcznego.
• Marsz po mieszkaniu. Dmuchanie nad głową piórka, „wacika”.
• Siad prosty. Skręt tułowia w tył, ułożenie dłoni za sobą na podłożu. Przejście
do podporu przodem ( ciało wsparte na prostych RR i czubkach palców stóp).
Powrót do PW przez ponowny skręt tułowia. Ćwiczyć raz przez prawe ramię , raz
przez lewe ramię .
Ćwiczą dzieci powyżej 10 lat
• Leżenie tyłem. NN ugięte. Skręty kolan w prawo i w lewo ( dotknąć kolanami do
podłoża). RR wzdłuż tułowia.
• Leżenie tyłem. NN ugięte w kolanach. Przeniesienie laski ( szeroki chwyt) za
głowę – wdech. Opuścić laskę przodem – wydech – laska, pika, lalka, miś.
• Leżenie tyłem. NN ugięte w kolanach. Uniesienie bioder w górę i przetoczenie
piłki . Powrót do leżenia – piłka, jasiek.
• Siad prosty podparty z tyłu. Przenoszenie prostych NN nad piłką , palce stóp
obciągnięte - -piłka lub inna zabawka.
• Siad na taborecie tyłem do ściany, szafy. Woreczek (książka) na głowie –
taboret, woreczek z piaskiem lub grochem, książka, ringo.
• Autokorekcja przed lustrem:
- stojąc przodem
- stojąc bokiem
Korygowanie ustawienia :
- głowy
- barków
- talii
- kolan
- stóp
- brzucha
- łopatek
Skorygowanie postawy przed lustrem. Marsz w tej postawie – lustro.
ZESTAW ĆWICZEŃ DOMOWYCH Z ZALECENIAMI I PRZECIWWSKAZANIAMI
DLA WADY - PLECY WKLĘSŁE
Sprzęt i przybory: krążek, koc, książka, stół, taboret.
• Chód we wspięciu na palcach z krążkiem na głowie podtrzymywanym rękami, łokcie
skierowane w bok.
• W siadzie rozkrocznym uniesienie krążka w górę i przeniesienie nóg do siadu
skrzyżnego – wdech, skłon tułowia w przód i powrót do rozkroku – wydech.
• W siadzie skulnym podpartym, palce stóp na krążku – odsuwanie i przesuwanie
krążka w przód i w tył oraz okrężne ruchy krążkiem w lewo i prawo.
• W rozkroku przesuwanie krążka po podłodze zataczając kółka między stopami (
pisanie ósemki).
• W klęku podpartym dłonie skierowane do siebie – zginanie ramion w łokciach
dotykanie brodą krążka ( przy prostowaniu ramion – wdech, przy uginaniu –
wydech).
• W leżeniu tyłem ręce wyprostowane za głową, krążek między stopami – przejście
do leżenia przewrotnego ( przeniesienie nóg za głowę, oddanie krążka rodzicowi
powrót nóg do leżenia). W drugiej części ćwiczenia nogi wracają po krążek.
• W siadzie, krążek między stopami, podeszwy przylegają do krążka – podawanie
krążka stopami do rąk i zabieranie.
• W leżeniu przodem na taborecie, stole – koc zabezpiecza miednicę, nogi
przytrzymywane przez rodzica- powolny skłon tułowia w dół – wydech i unoszenie
tułowia do poziomu, ramiona w bok, wdech.
• W leżeniu tyłem z ustalonymi, wyciągniętymi ramionami (włożone pod szafę lub
przytrzymuje rodzic), nogi zgięte w stawach biodrowych kolanowych, krążek miedzy
stopami – przechylanie nóg w lewo i w prawo z dotknięciem podłogi.
ZALECENIA:
Słuchanie radia lub muzyki w pozycji leżąc na stole z jedną nogą ugiętą skulnie,
drugą opuszczoną poza stół ugiętą w stawie kolanowym i przeprostowaną w stawie
biodrowym. Leżenie 5-10min na plecach z ciężkim przedmiotem ( 2-kilogramowy
woreczek wypełniony piaskiem) na brzuchu. Odrabianie lekcji siedzą na krześle z
dobrym podparciem odcinka lędźwiowego i piersiowego dolnego; wskazane są również
pozycje klęczne. Ponadto poleca się jazdę na rowerze, pływanie, narciarstwo i
różne inne formy wszechstronnej aktywności ruchowej.
PRZECIWWSKAZANIA:
Unikanie wszystkich sytuacji zwiększających lordozę lędźwiową, m.in. sfinks (tj.
z głową opartą na dłoniach, przy czym łokcie oparte są o podłoże), niewskazana
jest gimnastyka artystyczna, łyżwiarstwo figurowe, akrobatyka. Z ćwiczeń i form
ruchu przeciwwskazane są: mostek, kołyska, leżenie przodem z podparciem głowy na
łokciach.
mgr Agnieszka Błaszczyk
Wykorzystano materiały ze strony internetowej www.literka.pl